پایگاه اطلاع رسانی خودروسازی – به نقل از تستیم
گزارش تحقیق و تفحص از عملکرد صنایع خودروسازی کشور
در اجرای اصل هفتادوششم قانون اساسی و ماده ۱۹۸ آئیننامه داخلی مجلس شورای اسلامیکمیسیون صنایع و معادن
هیات تحقیق و تفحص از عملکرد صنایع خودروسازی کشور
خردادماه ۱۳۹۳
ویرایش: بیستم
عنوان گزارش: تحقیق و تفحص از عملکرد صنایع خودروسازی کشور
مجلس شورای اسلامیدوره نهم سال سوم
نام کمیسیون: کمیسیون صنایع و معادن
اعضای هیات: آقایان؛ علی علیلو، سید عنایت الههاشمی، ابوالقاسم جراره، اللهوردی دهقانی، سید محمد بیاتیان محمدرضا خانمحمدی، حسین فتاحی، ضرغام صادقی، سید شریف حسینی، غلام محمد زارعی، رمضانعلی سبحانیفرد، الیاس طاهری، بهروز نعمتی، مؤید حسینیصدر و مجید منصوری
بسم ا.. الرحمن الرحیم
دیباچه:
با درخواست تعدادی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامیطرح “تحقیق و تفحص از عملکرد صنایع خودروسازی کشور” در آبان ماه سال ۱۳۹۱ تهیه و در تاریخ ۳۹۱/۱۲/۶ نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامیبا ۱۸۹ رأی موافق از ۲۲۶رأی به تصویب مجلس شورای اسلامیرسید.
۱- بررسی نحوه تعامل شرکتهای خودروسازی با قطعه سازان (ازنظر قیمت، کیفیت و شیوه تنظیم قراردادها و پرداختها)
۲- بررسی عملکرد قانون ارتقاء کیفی تولید خودرو و سایر تولیدات صنعتی داخلی و میزان برنامه ریزی انجامشده جهت بهبود کیفیت خودرو
۳- بررسی میزان سرمایه گذاریهای انجام شده در صنعت خودرو در جهت کاهش هزینه، قیمت تمامشده و استفاده از تکنولوژی-های پیشرفته
۴- بررسی میزان هزینههای غیر مرتبط و غیر ضرور
۵- بررسی میزان سرمایه گذاریهای بی مورد و خارج از چارچوب مقررات شرکتهای خودروسازی
در ۲۰ اسفندماه سال ۱۳۹۱جلسه کمیسیون صنایع و معادن با حضور اکثریت اعضاء برگزار و ۱۵ نفر به شرح مندرج در صفحه اول به عنوان اعضای هیات تحقیق و تفحص انتخاب و آقایان سید عنایت الههاشمی، ابوالقاسم جراره، علی علیلو و الیاس طاهری بهعنوان اعضای هیات رئیسه این هیأت منتخب و بارأی اکثریت اعضا، آقای علی علیلو بهعنوان رییس هیأت تعیین گردیدند.
پس از تأمین محل استقرار هیات و تهیه امکانات و تجهیزات، افراد متخصص و متعهد انتخاب و ماموریتهای هر یک از کمیته-های تخصصی (مشتمل بر کمیتههای ساختار، امور ویژه، مالی و حسابرسی، فنی و استاندارد و حقوقی) تعیین گردید. که با تصویب و ابلاغ منابع مالی از سوی هیأت رئیسه محترم مجلس شورای اسلامیدر مورخ ۰۶/۰۶/۱۳۹۲ ضمن جمعآوری اطلاعات و بررسی میدانی از واحدهای مختلف و انجام ۱۱۸۸۰ نفر ساعت فعالیت کارشناسی مستند به ۱۲۰ هزار برگ سند کتبی و دیجیتال؛ در مورخ ۰۴/۱۲/۱۳۹۲ گزارش نهایی در ۵۴۰ صفحه تهیه و تدوین شد ولیکن با توجه به تکلیف آئین نامهای، این گزارش در مرحله تلخیص با ۲۶ صفحه تهیه و پس از قرائت و تصویب در هیات و کمیسیون هماکنون حضور همکاران محترم و مردم شریف تقدیم میگردد.
ذکر این نکته ضروری است که بیان ایرادها، ضعفها و مشکلات موجود به معنی نادیده انگاشتن زحمات بی شائبه کارکنان زحمتکش اعم از کارگران شرافتمند، پرسنل اداری و فنی مهندسی توانمند و همچنین مدیران فهیم که درراه رشد و اعتلای بیش از پیش صنعت خودرو تلاش وافری دارند، نمیباشد. لازم به ذکر میباشد در حین انجام مأموریت اقدامات اجرایی در راستای اصلاح امور و استفاده بهینه از منابع مختلف در موارد متعدد از سوی مسوولان اجرایی صورت گرفته است.
به تاسی از کلام شریف ”من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق“ بر خود واجب میدانیم از کلیه دستگاهها، نهادهای ذیربط، کارشناسان، صاحبنظران و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامیکه با هیات همکاری داشتهاند صمیمانه قدردانی نمائیم.
ربنا تقبل منا آنک انت السمیع العلیم
مقدمه
الف: صنعت خودروسازی کشور دومین شاخه مهم اقتصاد ملی بعد از صنعت نفت و گاز بهحساب میآید. در سال ۲۰۱۱ ایران به عنوان دوازدهمین تولیدکننده بزرگ جهانی خودرو شناخته شده بود که متاسفانه در سال ۲۰۱۲ با شش پله تنزل در رتبه هجدهم یعنی پایینتر از کشورهای ترکیه و اندونزی قرار گرفت.
ب: در حال حاضر ۲۸ شرکت خودروسازی در تولید انواع خودروهای سبک و سنگین در کشور فعالیت مینمایند. ظرفیت تولید ۵ خودروسازی بزرگ کشور در دولت ذیل بیان شده است.
ج: صنعت خودرو کشور با گردش مالی سالانه حدود ۲۰۰ هزارمیلیارد ریال و ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای حدود ۵۰۰ هزار نفر، یکی از کانونهای توجه سیاست گذاران کشور است.
د: صنعت خودرو در جهان به عنوان لوکوموتیو رشد صنایع دیگر شناخته شده است به طوریکه ۶۰ رشته صنعتی با صنعت خودرو مرتبط هستند. صنعت خودرو در ضریب همبستگی پیشین رتبه دوم را در بین ۱۰ صنعت برتر کشور دارا میباشد. از صنایع مهمیکه ارتباط نزدیکی با صنعت خودرودارند میتوان به صنعت فولاد، آلومینیوم، مس، شیشه، لاستیک، نساجی، الکترونیک، رنگ و مواد شیمیایی اشاره کرد که به عنوان صنایع بالادستی ورودی صنعت خودرو محسوب میشوند.
هـ: یکی از مهمترین صنایعی که قدرتهای صنعتی با حساسیت بالایی مورد تحلیل و بررسی قرار میدهند صنعت خودرو میباشد؛ مهمترین هدف آنها میتواند حفظ بازارهای صادراتی محصولات خود و تلاش در غیراقتصادی نمودن تولیدات کشورهای هدف با اتخاذ تدابیر و اعمال سیاستهای بازدارنده همراه با انواع ترفندها و تطمیع میباشد.
نگاهی به بخشی از گزارش David S. Cohen معاون وزیر خزانهداری آمریکا به مجلس سنا در مورخ ۲۲ دیماه سال ۱۳۹۲ (۱۲/دسامبر/۲۰۱۳) میتواند گویای بسیاری از ناگفتهها باشد. برنامه ریزی گسترده به منظور اجرای سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری به منظور ساماندهی هر چه سریعتر صنایع خودروسازی کشورمان در این برهه زمانی حساس از اهمیت ویژه ای برخوردار میباشد.
ذکر این نکته حائز اهمیت است که اعمال تحریمهای صنعت خودرو کشور از سوی کشورهای غربی در تاریخ تیرماه ۱۳۹۲ (جولای ۲۰۱۳) فقط شامل تحریم قطعات و فنآوری بوده و محصولات ساختهشده (CBU) شامل این تحریم نمیگردند.
حاصل فعالیت هیات تحقیق و تفحص با بررسی حدود ۱۲۰هزار برگ سند کتبی و دیجیتال و مطالعات میدانی، گزارشی ۵۴۰ صفحهای میباشد لیکن با توجه به تکلیف آئین نامهای در جهت تلخیص مطالب اقدام و چکیدهای مختصر و مفید با سرفصلهای ذیل تقدیم حضور میگردد:
۱- صاحبان سرمایه
۱-۱: شرکت ایران خودرو دارای ۱۴ سهامدار بوده و در تاریخ تدوین گزارش حدود ۸۲ درصد از سهام این شرکت، دولتی و شبه دولتی میباشد و بالغبر ۱۸درصد سهام متعلق به سهامداران حقیقی و حقوقی خرد بوده است.
۲-۱: شرکت صنایع تولیدی کروز با نقض ردیف ۶ از بند ط ماده ۴۵ و مواد ۴۶ و ۴۷قانون اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴قانون اساسی و مصوبه شصت و سومین جلسه شورای رقابت از طریق شرکتهای تدبیر سرمایه آراد و سپهر ایرانیان کیش درمجموع مالک ۲۶٫۹۲ % سهام شرکت ایرانخودرو و یک عضو در هیات مدیره شرکت میباشد.
۳-۱: شرکت سایپا دارای ۱۰ سهامدار اصلی میباشد. مالکیت حدود ۳۷ درصد آن در اختیار سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران میباشد. این شرکت دارای سهام عمده شرکتهای سرمایه گذاری سایپا و سرمایه گذاری گروه صنعتی رنا است که این سه شرکت نیز به صورت ضربدری درمجموع ۴۶ درصد سهام سایپا را در اختیاردارند.
۴-۱: شرکت سرمایهگذاری گروه صنعتی رنا مالکیت حدود ۱۳درصد از سهام شرکت ایران خودرو و حدود ۱۵ درصد از سهام شرکت سایپا را در تملک خود دارد. ترکیب سهامداران شرکت رنا گویای این واقعیت است که عمده سهام این شرکت متعلق به بخش دولتی یا شبه دولتی میباشد.
: ۵-۱ گروه سایپا در فرآیند خرید سهام بلوک ۱۸ درصدی متعلق به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، مبلغ ۱۷۰میلیارد ریال سپرده حضور در معامله که توسط این گروه پرداختشده بود را ازدستداده و به نفع سازمان بورس ضبط گردیده، که بنابر مستندات ارائهشده (ائم از داوری و یا قضایی) توقیف این وجه توسط سازمان بورس فاقد وجاهت بوده است. درروند اختصاصی سازی سهام شرکت سایپا، این شرکت ۱۷۰۰۰میلیارد ریال از منابع مالی را بهجای سرمایهگذاری در خطوط تولید، با سفتهبازی و خرید سهام سایپا که در اختیار شرکت شستا و گروه بهمن قرار داشته (سال ۱۳۸۹) اتلاف نموده، این درحالیست که سهام مذکور به ۲ برابر قیمت عرضهشده در تابلو بورس خریداری گردیده و از این بابت بالغبر ۱۷۲۰۰میلیارد ریال برای کارکنان ایجاد تعهد مالی شده است.
بررسی مستندات حاکی از آن میباشد که دو خودروساز بزرگ کشور بهصورت دولتی و سیاسی مدیریت میگردند و غالب عزل و نصبها در سطوح هیات مدیره و مدیران میانی تحتفشار و یا حمایت خاص برخی از مدیران ارشد سیاسی و یا حتی برخی تأمین کنندگان بزرگ صورت میپذیرد. تحلیل و بررسیهای کارشناسی موید این نکته مهم میباشد که این امر یکی از مهمترین موانع خصوصیسازی واقعی میباشد. بدیهی است هدایت بنگاههای اقتصادی با رویکرد دولتی و دستوری، تشکلی سیاسی – اقتصادی را ایجاد نموده و بهیقین تضمینکننده اهداف اقتصادی بنگاه نخواهد بود.
۲ – مدیریت مالی، کنترل و نظارت
۱-۲: بررسی اجمالی صورتهای مالی اساسی دو شرکت بزرگ خودروساز ایرانخودرو و سایپا حاکی از خروج این شرکتها از مسیر ایفای وظایف اصلی خود (تولیدخودرو) و ایجاد انبوهی از شرکتهای اقماری (به ترتیب در حدود ۱۵۰ و ۹۰ شرکت) و بعضاً صوری در داخل و خارج از کشور با مدیریتهای ماتریسی، تودرتو، پیچیده و فاقد کارآمدی لازم یا غیرفعال است. که محل جذب منابع انسانی و انجام معاملات خاص شدهاند و بعضاً با تهیه و تنظیم صورتهای مالی غیر شفاف و غیرقابل اتکاء، حقوق صاحبان سرمایه را در معرض سفتهبازی، دلالی و تهدید قرار دادهاند و درنهایت خسارت ناشی از اینگونه عملکردها را در قالب هزینه سربار و هزینه مالی و امثالهم با افزایش قیمت محصولات بر دوش مصرف کننده نهایی قرارگرفته است.
۲-۲: شرکت ایرانخودروبر اساس صورتهای مالی تجدید ارائهشده در عملکردهای مالی بهجز سالهای ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ دارای سود عملیاتی بوده است، لیکن بهرغم وجود زیانهای انباشته و بدون کسر سود مذکور از آن زیانها، مجمع عمومیبا استناد به گزارش حسابرسان (که با سوءاستفاده از استاندارد شماره ۶ حسابرسی اقدام به تشخیص سود نمودهاند) نسبت به تصویب سود سالیانه اقدام نموده است. نکته مهم آنکه طی ۱۰ سال اخیر حسابهای بلاتکلیف متعددی در شرکت وجود داشته و بدون گرفتن ذخیره اقدام به تعدیل در سالهای متمادی نموده که این اقدام موجب تغییر وضعیت از سوددهی به زیان دهی گردیده است.
۳-۲: علیرغم وجود حدود ۸۰٫۰۰۰ میلیارد ریال حجم مطالبات سررسید شده در صورتهای مالی اساسی دو شرکت اقدام جدی و اثربخشی در خصوص وصول مطالبات صورت نپذیرفته است؛ این در حالی است که طی سالهای اخیر این شرکتها عامل اصلی کاهش تولید را ضعف توان مالی و سرمایه در گردش ناشی از عدم پرداخت تسهیلات توسط بانکها اعلام نمودهاند. نکته جالبتوجه آنکه باوجود حجم عظیم مطالبات فوقالذکر، هزاران میلیارد ریال تسهیلات اخذشده قبلی به دلیل عدم بازپرداخت بهموقع بهطور سنواتی استمهال گردیدهاند.
۴-۲: سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به نمایندگی از دولت، سهامدار عمده و منصوب کننده مدیران شرکت سایپا بهعنوان صاحبان مجامع عمومیمیباشد، نسبت به دریافت بالغ بر ۵۰۰۰میلیارد ریال سود سهام خود از شرکت سایپا اهتمام ننموده و درواقع بهره برداران اصلی از این مبالغ، دیگر سهامداران سایپا بودهاند.
۵-۲: فقدان واحدهای نظارتی و حسابرسی داخلی اثربخش در شرکتهای ایران خودرو و سایپا موجب:
۱ عدم شفافیت و بی انضباطی در سطوح مختلف
۲ عدم استفاده بهینه از منابع
۳ پیدایش سوء جریان مالی و اقتصادی در چرخه مالی و عملیاتی
گردیده است. از سوی دیگر باوجود پرداخت دهها میلیارد ریال هزینه حسابرسی و بازرسی قانونی و استقرار حسابرسان مستقل در طول زمان در شرکتهای یادشده، گزارش حسابرسان مستقل و قانونی به صورت شکلی بوده و کاربرد گزارشهای مذکور حداکثر تا زمان برگزاری مجامع عمومیو تصویب حسابها میباشد و به دلیل عدم شفافیت و وجود سوء جریان کالی فاقد کارآیی لازم در بهبود مدیریت و برنامهریزی میباشد.
۶-۲: نسبت سود خالص به فروش که نشانگر سودآوری فعالیتهای شرکت بوده و یکی از شاخصهای اصلی و مهم در ارزیابی بازدهی و کارایی تولید و ساختار بهای تمام شده محصولات شرکت میباشد، در شرکت ایران خودرو از سال ۱۳۸۱ دارای شیب نزولی و منفی بوده به طوریکه در سال مالی ۱۳۹۱ اثربخشی فعالیتها به زیر نقطه صفر منتقل شده است.
۷-۲: یکی از اقلام مهم بهای تمام شده محصولات شرکتهای سایپا و ایران خودرو هزینههای مالی میباشد که پس از مواد اولیه مستقیم مهمترین عامل در تعیین بهای تمام شده محسوب میگردد. هزینههای مالی حدود ۱۳ درصد از بهای تمام شده محصولات بوده و مبلغ آن بهطور متوسط در هر خودرو بالغ بر ۴۰میلیون ریال و در برخی از خودروهای گرانقیمت مانند سوزوکی گراند ویتارا بیش از ۱۵۰میلیون ریال برآورد میگردد. قابل ذکر میباشد حدود ۷۰% هزینههای مالی ناشی از بهره تسهیلات دریافتی از بانکها میباشد. در صورت وجود یک مدیریت مالی صحیح و منظم و با تاکید بر وصول مطالبات حدود ۸۰٫۰۰۰ میلیاردی؛ هیچگونه نیازی به اخذ تسهیلات بانکی نخواهد بود.
۸-۲: شرکت ایران خودرو به منظور تأمین منابع مالی از سیستم بانکی کشور، تضامینی بالغ بر ۳۰۰٫۰۰۰ میلیارد ریال به صورت چک یا سفته یا سهام شرکتهای تابعه ارائه نموده است. از این مبلغ، بالغ بر ۱۷۲٫۰۰۰ میلیارد ریال تضامین وامهای اخذشده توسط شرکت ایران خودرو، ۱۱۸٫۰۰۰ میلیارد ریال تضامین وامهای اخذشده برای شرکتهای تابعه و مبلغ ۱۰٫۰۰۰ میلیارد ریال تضامین وامهای اخذشده برای شرکتهای غیر وابسته بوده است.
۹-۲: جدول برخی صورتهای مالی ایران خودرو
۴-۳: علاوه بر وابستگی برخی از قطعات به نرخ ارز، تأمین قطعات در شرکت مگاموتور گویای ساختار واسطه پرور و به وجود آورنده رانت در تأمین قطعات در محصولات شرکت سایپا میباشد. لازم به ذکر است که تقریباً 100% مالکیت این شرکت متعلق به شرکت سایپا بوده و زیان پیش بینی شده این شرکت در سال ۱۳۹۲ حدود ۱٫۱۵۶ میلیارد ریال برآورد شده است.
۵-۳: از نمونه انحرافات در تأمین قطعات شرکت ایران خودرو میتوان به خرید مخازن سیان جیاز شرکت آ. ص. ک. باقیمتی حدود بیست میلیارد تومان بیشتر از دیگر تأمین کنندگان، قرارداد با شرکت ن. ص. پ. در خصوص اجاره ده هزار دستگاه on time با ۳میلیارد تومان هزینه از سال ۱۳۸۵ بدون نتیجه و راکد اشاره نمود.
۶-۳: نقض “بند ۳ مادهی ۲۵۸ لایحه ی اصلاح قسمتی از قانون تجارت” از طریق استفاده از اموال شرکت برخلاف منافع شرکت برای شرکتهایی که برخی از مدیران خود در آن به صورت غیرمستقیم ذینفع بودهاند. لازم به ذکر میباشد حجم معاملات شرکتهای مرتبط با افراد مذکور طی سالهای ۱۳۸۱ الی ۱۳۸۵ با شرکت سایپا بالغ بر ۱۰هزارمیلیارد ریال بوده است.
۴ – تولید
۱-۴: سایت اصلی شرکت ایرانخودرو در سال ۱۳۹۱ با کمتر از ۵۰% ظرفیت و سایت اصلی شرکت سایپا با کمتر از ۴۰% ظرفیت اسمیخود به دلیل وابستگی به قطعات خارجی فعالیت دارد.
خلاصه آخرین وضعیت توسعه شرکت سایپا در سایتهای سایپای شمال، سایپای خمین، سایپای کردستان و سایپای بردسیر کرمان به شرح ذیل میباشند:
الف: هدف اضافه نمودن ۳۹۰هزار دستگاه به ظرفیت موجود تولید محصول پراید بوده است.
ب: بودجه مصوب این پروژهها حدود ۵٫۰۰۰ میلیارد ریال بوده است.
ج: مبلغ هزینه شده برای اجرای این پروژهها حدود ۱٫۰۰۰ میلیارد ریال بوده است.
با توجه به اینکه کلیه پروژههای مذکور باید تا این تاریخ به اتمام میرسیدند؛ بررسی مستندات این پروژهها گویای این واقعیت است که میانگین پیشرفت این پروژهها کمتر از ۵% میباشد و تحقیقات نشان میدهد به منظوراتمام این پروژهها حدود ۲۵٫۰۰۰ میلیارد ریال بودجه مورد نیاز میباشد یعنی ۵ برابر مبلغ مصوب. این در حالی است که در پروژهای مانند سایپا شمال، وزارت جهاد کشاورزی ۶۰ هکتار زمین از منابع ملی کشور به صورت رایگان به این شرکت تحویل داده است که در محاسبات مالی و بودجه پروژهها لحاظ نشده است.
1- مهندسی، توسعه محصول، تحقیق و توسعه
۱-۵: شرکت ایران خودرو علیرغم هزینه کرد حدود ۱۵۰میلیارد ریال، مستنداتی در خصوص آخرین وضعیت پروژه موتور ملی دیزل ارائه نداده است و مدیرانمربوطه طی نامه رسمیاعلام نموده است که این پروژه فاقد مصوبه هیات مدیره بوده است. نکته حائز اهمیت آنکه طبق مستندات ارائه شده توسط معاون استراتژی و برنامه ریزی ایران خود ۹۰۰۰میلیارد ریال هزینه برای اجرای این پروژه مورد نیاز میباشد این در حالی است که برخی از مراکز تحقیقاتی و تولیدی داخلی توان بالقوه و بالفعل طراحی و تولید انواع موتورهای دیزل را دارا میباشند. لازم به ذکر میباشد در سال ۲۰۱۲ حدود ۵۵% خودروهای اروپا با موتوردیزل به بازار مصرف عرضه شدهاند.
۲-۵: طرح خودروهای هیبریدی یکی از چهار طرح کلان فناوری کشور میباشد که سالهاست بسیاری از خودروسازان بزرگ جهانی مبادرت به تولید این خودروها در سطحی گسترده نمودهاند. هدف از ارائه تکنولوژی هیبرید، کاهش مصرف سوخت از ۳۵ تا ۵۰ درصد و دستیابی به استاندارد آلایندگی یورو ۵ میباشد. طی چند سال گذشته:
الف: سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با هزینه کرد حدود ۴۴میلیارد ریال (و تعهد پرداخت ۴۶میلیارد ریال) که عملاً با ایجاد انحصار در اقدامات اجرایی و گذشت حدود ۲ سال از زمان خاتمه قرارداد پروژه “ساخت ۳ نمونه خودرو هیبریدی” شرکت ایران خودرو را موردحمایت مالی بدون نتیجه خود قرار داده است و پروژه ال ۹۰ هیبرید شرکت پارس خودرو نیز علیرغم راهبردی بودن این طرح متوقف میباشد.
د: علیرغم صرف هزینههای بسیار زیاد و ایجاد زیرساختهای موردنیاز و وجود اساتید ارزشمند و فارغالتحصیلان ممتاز دانشگاهی در سطح کشور زیرساخت مهندسی شرکتهای خودروساز فاقد بنیه لازم بوده و باید با اتخاذ تمهیداتی نسبت به جذب منابع انسانی متخصص و کارآمد به منظور نهادینه نمودن دانش طراحی خودرو در کشور اقدام لازم معمول گردد. بهعنوان مثال دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف همه ساله نسبت به برگزاری “مسابقه ملی طراحی ماشین” باهدف تقویت حس خودباوری و بالندگی دانشجویان در طراحی انواع خودرو ازجمله خودروهای هیبریدی اقدام مینماید که متأسفانه از حمایتهای جدی مالی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بی نصیب بوده است.
۳-۵: علیرغم جلب موافقت رسمیشرکت رنو فرانسه با انجام مطالعات مهندسی وتولید یک نمونه از خودرو ال ۹۰ با قوای محرکه داخلی توسط مهندسین و تیم فنی شرکت پارس خودرو شاهد توقف طرح تولید این محصول میباشیم.
۴-۵
۴-۵: استفاده از خودرو برای افراد دارای مشکلات جسمی، حرکتی در بسیاری ازموارد نیازی حیاتی است که گاهاً بدون آن امکان حضور در جامعه را از ایشان سلب مینماید. یکی از حقوق و مطالبات کم توانان و جانبازان عزیز انقلاب اسلامیبرخورداری از خودرو مناسب میباشد. ارزشمندی این قشر معزز، برخورداری از پیشرفته ترین نوع تکنولوژی را ضروری مینماید، خودرویی با بالاترین سطح استانداردها و پیشرفته ترین تجهیزات روز دنیا. فراموش نکنیم بخش مهمیازاین عزیزان به فرموده امام خمینی (ره) ولی نعمتان ما هستند و ما شرف و ناموس خود را مدیون ازجان گذشتگی آنان میباشیم. متاسفانه شرکتهای خودروساز تاکنون حمایت فنی جدی از این قشر معزز جامعه ننموده اند و لازم است هر چه سریعتر با پیگیری دولت و مجلس این نیاز به بهترین وجهی مرتفع گردد.
۶- قیمت محصول
۱- ۶:آنالیز قیمت تمامشده محصولات با تیراژ بالا در شرکت ایران خودرو
تاثیر هزینه مالی تحمیلی به هر دستگاه خودرو
دستمزد مستقیم تولید در شرکت ایرانخودرو حدود ۱% قیمت تمام شده کالای ساخته شده میباشد
۲-۶: آنالیز قیمت تمام شده خودرو پراید
۳-۶: مراجعه به اسناد و مدارک شرکتهای خودروسازی مطرح و بهره ور جهانگویای این مهم است که هزینه ساخت یک خودرو حدود ۵۰% و ارزش افزوده خودروسازحدود ۲۵% میباشد.
۱ فروش
1-7: روند تخصیص خودرو به شرکتهای زیرمجموعه خودروسازان از قبیل تعاونی خاص کارکنان ایران خودرو، ایساکو، آپکو و برخی از نمایندگیها در مورد خودروهایی که دارای اختلاف قیمت با بازار میباشند به نحو مطلوب مدیریت نشده. این درحالیست که تعهدات معوق در خصوص مشتریان ثبتنامیگریبان گیر شرکت ایران خودرو بوده است. حدود ۳۱ درصد از کل فروش محصولات ایران خودرو در سال ۱۳۹۱ توسط ۳۵ نمایندگی انجام شده است (۱۲۹٫۹۸۴ دستگاه).
یکی ازشیوههای رایج فروش خودرو در شرکت ایران خودرو تحویل خودرو امانی به نمایندگیهای فروش میباشد، در مواردی واگذاری خودروهای امانی به نمایندگیها بر اساس تضامین ماخوذه از آنها صورت نگرفته و در چارچوب بررسیهای به عمل آمده حداقل 44 نمایندگی فاقد هرگونه تضمین نزد شرکت بوده که در موارد وصول مطالبات معوق از آنها را با مشکل مواجه نموده است از برخی از نمایندگیها بطور نسبی وثیقه ملکی دریافت شده است، لیکن بدهی سنواتی آنها تسویه نشده است و به علت عدم نظارت صحیح و مدیریت کارا و اثربخش بر اقدامات نمایندگیها سوء استفادههای کلانی از اختیارات به همراه کلاهبرداری از مردم توسط برخی از نمایندگیها مشاهده گردید.
۳-۷: در بررسی اسناد و مدارک فروش مشخص گردید شرکت ایران خودرو تخفیفهایی خارج از اصول و ضوابط به صورت فروش دستوری به برخی اشخاص اعطا نموده است به عنوان نمونه هیات مدیره این شرکت در جلسه ۱۶۳ خود مصوب نموده به منظور تحقق دستور وزیر صنایع و معادن وقت تعداد ۳۶۵۰ دستگاه خودرو به شرح ذیل با تخفیف ویژه در اختیار افراد معرفی شده قرار دهد:
همچنین هیأت مدیره شرکت ایران خودرو در سال ۱۳۸۷ نیز مصوبهای پیرامون ارایه مجوز تخفیف به افراد معرفی شده از سوی وزیر صنایع و معادن وقت داشته که برابر تصمیمات متخذه در این مصوبه مقرر میشود تا سقف ۳۰۰۰میلیون ریال در اختیار مدیرعامل شرکت ایران خودرو قرار داده شود. که البته در تحقیقات به عمل آمده اعضاء هیات مدیره اقدامات خود را در حدود اختیارات دانسته، ولیکن اشاره ای به حفاظت از حقوق سهامداران و منافع مردم نداشتند.
۴-۷: میزان تعهدات ایجادی جهت تحویل خودرو به مشتریان بسیار بیشتر ازمیزان تولید است که این ناهماهنگی درفروش و تولید مبین نقص در برنامه ریزی بوده که این رویه باعث ایجاد بازار سیاه خودرو ناشی از تفاوت قیمت فروشکارخانه باقیمت فروش محصولات در بازار شده است که درنهایت این روند باعث ایجاد سوء جریانات عمدی یا غیرعمدی درفروش خودرو میگردند.
۵-۷: محصولات تولیدی ناقص موجود در کف پارکینگ عمدتاً ناشی از کسری یک یا دو قطعه میباشند. ارزش تقریبی محصولات کف شرکت ایران خودرو بالغ بر ۱۸٫۰۰۰میلیارد ریال بوده که ناشی از عدم استفاده صحیح از امکانات و تجهیزات و منابع و یا ناهماهنگی در تامین قطعات میباشد.
۶-۷: در گروه ایران خودرو یادداشتهای توضیحی صورتهای سال مالی منتهی به ۳۰اسفند ۱۳۹۱ (حسابها و اسناد دریافتنی تجاری) از اسناد، چکها و سفتههای دریافتنی بابت فروش اقساطی محصولات به مبلغ 18.049.870میلیون ریال( 13.930.783 میلیون ریال برای شرکت اصلی) میباشد که با توجه به اوضاع نامناسب منابع مالی شرکت ایران خودرو عدم وصول این مطالبات جای تامل جدی دارد.
۷-۷: به استناد مصوبه ستاد سیاستگذاری خودرو شرکتهای خودروساز موظف میباشند حداقل ۳ درصد مبلغ فروش خود را صرف ارائه و گسترش خدمات پس از فروش نمایند لیکن طبق بررسیهای به عمل آمده شرکت ایران خودرو ۲۳۲میلیارد ریال کمتر از میزان مصوب به این امر اختصاص داده است. (بند ۱۸ گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی) کاهش بودجه خدمات به معنی ایجاد نارضایتی در مردم و عدم ارایه خدمات مناسب به مشتری میباشد.
۸-۷: در شرکت سایپا طی سالهای ۸۸ الی ۹۰ شاهد افزایش فروش اعتباری بودهایم، در سال ۱۳۹۰ حدود ۲۸٫۰۰۰ میلیارد ریال یعنی حدود ۵۴% کل محصولات و در سال ۱۳۹۱ حدود ۴٫۰۰۰ میلیارد ریال از فروش انجام شده بصورت اعتباری بوده است در این سال مبلغ ۶۶۶میلیارد ریال از چکهای دریافتی از مشتریان وصول نگردیده است. (۱۱/۱۶% نسبت به مبلغ چکهای برگشتی به فروش اعتباری)
۹-۷: آمار گمرک جمهوری اسلامیایران حاکی از واردات حدود ۷۰هزار دستگاه خودرو و خروج ۸/۲میلیارد دلار ارز از کشور بابت واردات خودرو میباشد. حجم بالای خروج ارز از کشور جهت واردات خودرو زمانی به وقوع پیوست که کشور دربحرانی ترین شرایط ارزی و کینه ورزی دشمنان قرار داشته و حتی مواجه بااعمال محدودیت از سوی دولت در تامین منابع ارزی جهت واردات انواع داروهای حساس و حیاتی بودیم و به یقین مدیران ارشد دولت وقت ازجمله مسولین وزارت اقتصاد و بانک مرکزی باید پاسخگوی تبعات ناهنجار این وضعیت باشند.
8- موارد خاص
1-8: تصدی چند پست و عضویت مدیران ارشد شرکتهای خودروساز در هیات مدیرهشرکتهای زیر مجموعه به صورت عرف درآمده است. در بررسی مستندات مشخص گردیدمدیران عامل، قائم مقامهای مدیران عامل، معاونین و بسیاری از مدیران میانیهر دو شرکت ریاست و یا عضویت هیات مدیره چند شرکت مهم زیر مجموعه را نیزبرعهده دارند.
2-8: در بررسی مدارک مشاوران شرکت سایپا طی سالهای 1388 الی 1391 ملاحظهگردید چندین نفر با تحصیلات کمتر از دیپلم به عنوان مشاور مدیر عامل شرکتسایپا مشغول فعالیت بوده اند.
3-8: در بررسی مدارک مشاهده گردید فردی با مدرک تحصیلی دیپلم طبیعی وبازنشسته شرکت هما طی سالهای 1389 و 1390 به عنوان معاون بازرگانی شرکتپارس خودرو مشغول فعالیت بوده است. همچنین کارشناس و مدیر وقت صادرات شرکتپارس خودرو به ترتیب با مدارک تحصیلی کاردانی زبان عربی و کارشناسی شیمیبهدلیل عدم آشنایی با نحوه تکمیل مدارک تجاری طی سالهای 82 الی 85 منجر بهزیان شرکت به مبلغ 870.000 دلار شدهاند عدم توجه واحدهای نظارتی وقت شرکتموجب اغفال آنها توسط افراد مذکور شده بود که با پیگیری هیات تحقیق و تفحصموضوع در دستور کار مدیریت شرکت قرار گرفته است.
4-8: با اعمال نفوذ برادر مدیر عامل وقت شرکت سایپا در شرکت زامیاد در سال 1390 قراردادی با فردی ایرانی ساکن کشور چین به عنوان مشاور مدیر عامل بامبلغ ده هزار دلار منعقد میگردد. نتایج و آثار اقدامات این مشاور غیر قابلدستیابی و بررسی بود.
بررسی قراردادهای منعقده داخلی و خارجی در خصوص توسعه محصول و انتقال تکنولوژی مبین سوء مدیریت اجرایی، ضعف کنترل و نظارت، بی انضباطی مالی وعدم رعایت برنامه زمان بندی در قراردادها میباشد که به عنوان نمونه به دومورد اکتفا مینماییم :
1-9: قرارداد ال90
مطابق با اصول تصریح شده در متن قرارداد مادر ( Master Agreement ) و همچنین الحاقیههای ذیربط فی ما بین سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و شرکت رنو فرانسه در خصوص پروژه ال 90 مشتمل بر:
الف : ماده 3 بند 3 ؛ شرکت رنو پارس موظف به ایجاد شرکتی جدید با سرمایه گذاری مستقیم به منظور احداث سایتی با هدف تولید خودرو میباشد.
ب : بند 4-2-4 ؛ 40% از ظرفیت سالانه 500 هزار دستگاه محصولات پروژه متعلق به شرکت ذکر شده در بند فوق میباشد.
ج : ماده 3 بند 3 ؛ شرکت رنو پارس موظف به ساماندهی صنعت خودرو کشور میباشد.
د : ماده 2-2-4 ( بند تهیه و تامین منابع، زیر بخش فعالیتهای رنو پارس ) :
1-د : مسولیت تهیه و تامین قطعات و اجزای منفصله لازم پلتفرم ال90 بر عهده شرکت رنو پارس میباشد.
2-د : رنو پارس قطعات و اجزای منفصله را از منابع مختلف تهیه و تامین مینماید؛ برخی از اجزای منفصله را مستقیما از رنو و یا تامین کنندگان رنو تهیه و به ایران وارد مینماید.
3-د : رنو پارس وظیفه دارد به گونه ای عمل نماید تا در یک دوره زمانی معین شرکتهای ایران خودرو ، سایپا و شرکت جدید ایجاد شده توسط رنو پارس به ظرفیت تولید 500 هزار دستگاه در سال نایل آیند.
4-د : بهای قطعات منفصله خودرو ال90 به صورت بسته بندی نشده تحویل درب کارخانه (یعنی شرکت رنو پارس) مطابق با INCOTERMS 2000 به شرح ذیل خواهد بود :
4-د : صراحتا قید میگردد تامین قطعات و اجزای منفصله از خارج از کشور برای شرکتهای ایران خودرو، سایپا و تامین کنندگان داخلی همواره بر اساس قیمت قطعات و اجزای منفصله کامل اصلی به صورت تحویل درب کارخانه خواهد بود.
5-د : بر اساس ماده 4 الحاقیه قرارداد پرداخت حقالامتیازها توسط رنوپارس به رنو، سود سهام رنو و هر نوع عایدات دیگر رنو به واسطه سرمایهگذاریدر ایران، فقط از طریق صادرات خودرو ال90 تولید شده در ایران و همچنین قطعات خودکفا شده در ایران امکانپذیر میباشد؛ به این ترتیب شرکت رنو تنها از طریق صادرات امکان کسب سود خواهد داشت.
6-د : بر اساس ماده 14 الحاقیه قرارداد شرکت رنوپارس متعهد میشود حداقل 20 درصد از خودروهای ال90 تولید شده در ایران با ساخت داخل حداقل 60درصد شامل رنگآمیزی و مونتاژ را به قیمتی که کمتر از 115درصد ارزش فول CKD نباشد را صادر کند.
اهم موارد نقض شده در قرارداد عبارتند از :
برای هیات تحقیق وتفحص کاملا روشن است که سازمان گسترشو نوسازیصنایع ایران در خصوص حسن اجرا و نظارت بر مفاد قرارداد، قصور غیر قابلجبرانی مرتکب شده است. از مسئولین این سازمان انتظار میرود سریعاً نسبت به ایفای نقش نظارتی خویش اقدام نمایند و از وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت انتظار میرود نسبت به ارایه دلایل کوتاهی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در قراردادی که نه تنها باعث رشد صنعت خودرو نگردید بلکه موجب بروزخسارتهای سنگینی بر پیکره صنایع خودروسازی کشور نیز گردید اقدامات لازم رامعمول نمایند. بدیهی است افکار عمومیو هیات تحقیق و تفحص حق خویش میدانند در جهت شفاف سازی نتیجه قراردادی با هزینه کرد بالغ بر 10 هزار میلیارد ریال فاقد نتایج مورد انتظار بود پاسخ مناسبی دریافت نمایند.
متذکر میگردد در حین انجام تحقیق و تفحص توضیحاتی از مسوولین سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران درخواست گردید که ایشان از پذیرش مسولیت خویش استنکاف ورزیده و دلیل این قصور را واگذاری “شرکت گسترش صنایع خودرو ( ایدکو )” به شرکت سایپا اعلام نمودند این در حالی است که قرارداد مذکور فیما بین سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و شرکت رنو فرانسه منعقد گردیده است و نه فی ما بین شرکت گسترش صنایع خودرو ( ایدکو ) و شرکت رنو فرانسه. بدیهی است واگذاری سهام شرکت ایدکو به طرفی ثالث ( شرکت سایپا ) طبق اصول تصریح شده در قرارداد نافی الزام ایفای تعهدات طرفین قرارداد خصوصا سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران به عنوان نماینده دولت و حافظ منافع مردم نمیگردد.
مسوولین وقت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در زمان عقد قرادادبا استفاده از برخی اهرمهای مطبوعاتی خود دلایل عدم ایفای نقش اساسی وموثر در اجرای مفاد قرارداد را اعمال نظر و دخالت مجلس شورای اسلامیدردوره زمانی مذکور دانسته اند، نکته حائز اهمیت آنکه تلاشهای کمیسیون صنایع ومعادن و مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامیدر آن دوره در جهت حفظ منافع ملی کشور بوده و منجر به افزودن ماده 14 الحاقیه به قرارداد اصلی گردید که طبقآن رنو ملزم به صادرات 20% محصولات تولیدی گردید که متاسفانه بی توجهی بهاجرای الحاقیههای قرارداد و حتی مفاد قرارداد اصلی و عدم ایفای نقش نظارتیسازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران منجر به بروز خسارتهای عظیمیبر صنعت خودرو کشور گردیده است. پیگیری تعیین میزان واقعی و نحوه جبران خسارتهای وارده ناشی از عدم اجرای تعهدات توسط شرکت رنو فرانسه و عدم ایفای نقشنظارتی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در قرارداد ال90 و الحاقیههای ذیربط از مطالبات جدی هیات تحقیق و تفحص میباشد.
2-9: قرارداد پژو
طبق قراردادی که در سال 2003 بین روسایجمهور ایران و فرانسه امضا واز سال 2004 اجرایی شد شرکت پژو فعالیت خود را در ایران آغاز نمود، باوجود آنکه این قرارداد تا سال 2014 اعتبار داشت، اما مسوولان این شرکت فرانسویها حق نداشتند در هیچ تحریمیعلیه ایران شرکت نمایند اما آنها درتحریمها علیه ایران شرکت کردند و با زیر پا گذاردن مفاد این قراردادکشورمان را ترک نمودند.
شرکت پژو از ابتدای سال 1391 همکاری خود را با ایران قطع و به دنبال آن شرکت ایران خودرو از ناحیه توقف ارسال قطعات متحمل خسارتهای سنگینی گردید و عرضه خودرو به بازار توسط این شرکت به شکل قابل توجهی کاهش یافت. ایران در این سال از نظر حجم پس از فرانسه، دومین بازار بزرگ پژو بوده است. پس از اینکه پژو در فوریه سال 2012 ارسال محمولههای خود را به ایران متوقف کرد، فروش این خودروساز در ایران 68 درصد کاهش یافت و به 145 هزاردستگاه خودرو رسید.
پیگیری تعیین میزان واقعی و نحوه جبران خسارتهای وارده ناشی از عدم اجرای تعهدات توسط شرکت پژو فرانسه از مطالبات جدی هیات تحقیق و تفحص میباشد. لازم به ذکر میباشد مدیر عامل وقت شرکت ایران خودرو اخیرا اعلام نموده است این خسارت ممکن است از طریق امتیازاتی که ما از پژو خواهیم گرفت،خود به خود جبران شود!
3-9: قرارداد خرید شرکت تاپکو/ بن رو
الف : خرید شرکت مذکور با مبلغ900 میلیارد ریال ( پرداختی600 میلیارد ریال ) بدون احتساب بدهیها و ضمن جایگزینی و تحویل محصول پراید به مشتریان فیات به تعداد 3500 نفر، مورد توافق طرفین قرار گرفت. فروشندگان این شرکت مجوزتولید محصول فیات را در اختیار شرکت سایپا قرار نداده اند و مطالبات شرکت فیات ایتالیا حدود 4 میلیون یورو از شرکت بن رو بوده و تسهیلات ارزی دریافتی به نرخ مبادلاتی که در صورتهای مالی تسعیر گردیده است. بخش عمده ای از تسهیلات سر رسیده شده تا اسفند 1391 پرداخته نشده است. نکنه حائزاهمیت آنکه 4/22 درصد از سهام تاپکو متعلق به صندوق بازنشستگی کشوری بوده به هنگام خرید این شرکت توسط سایپا موضوع مغفول مانده و به جهت تشکیل پرونده و دعوی صندوق بازنشستگی علیه فروشنده هنوز این انتقال سهام انجام نگرفته است.گزارش حسابرس قانونی در رابطه با وضعیت مالی شرکت تاپکو در سال 1391 عدم اظهار نظر بوده که حاکی از وضعیت مالی آشفته شرکت و عدم امکان رویت دارائیها و استنباط آنها و عدم وجود سیستم مدون بهای تمام شده وکنترلهای داخلی مناسب میباشد.
10 – و در انتها
11 – راهکارهای پیشنهادی جهت خروج صنایع خودروسازی از شرایط فعلی
عمل به رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب در خصوص اقتصاد مقاومتی با مهندسی مجدد صنایع خودروسازی کشور از طریق تدوین فرآیندی درونزا، برونگرا، مردم بنیاد. دانش بنیان، چابک، کارآفرین، جوشیده از دل ظرفیتهای کشور و مردم و با اتّکا بر امکانات و توانمندیهای کشورمان عینیت خواهد یافت.
نظرات بینندگان
بیشترین تعرفه خودرو از مبادی ورودی گمرکات در جهان برای مصرف کننده حداکثر 5% میباشد تحقیق و تفحص مجلس یا توجه به حقایقی که بارها از زبان نمایندگان مجلس مبنی بر تحویل خودرو از ایران خودرو و سایپا بصورت دوره ای 6 ماهه و یک ساله بصورت مجانی به نمایندگان مجلس برای سرپوش گذاشتن بر تخلقات اقتصادی خودرو سازان نمیتواند اعتباری داشته باشد ضمن اینکه 15 سال پیش خودرو سازان در آن زمان که بیشتر از 100 هزاز خودرو در سال تولید نمیشد اعلام میکردند که 500 هزار نفر مستقیم و غیر مستقیم معاش خودرا از این دو شرکت بدست میاورند چه اتفاقی اقتاده که امروز با توجه به تولید 1 میلیونی خودرو در سال تعداد 500 هزار نفر ثابت مانده! و موضوع دیگر اینکه اگر سود خالص 3%!!! خودروسازان را که مجلس اعلام کرده است که همه میدانیم سود خودروسازان 200% میباشد را صحیح بدانیم پس نتیجه میگیریم که اگر تعرفه خودرو را همچون کشورهای دیگر محاصبه کنیم که 5% است نه 100% پس خودرو ساط داخلی خودرویی را که در بازار داخلی 30 میلیون بفروش میرساند را در بازار جهانی بیشتر از 10 میلیون نمیتواند بفروش رساند که این نوضوع را در بازار کشورهای همسایه شاهد هستیم پس صنعت خودروی داخلی توان مقابله با خودرو ساز داخلی ندارد و سرمایه گذاری در این صنعت با توجه به اینکه 20 سال هست که سالانه این دو شرکت وامهای کم بهره به تقاضای وزارت صنعت و معدن دریافت میکنند کاری بیهوده و بدون نتیجه میباشد که فقط سرمایه داخلی را به جیب یک عده رانت خوار و مفسد اقتصادی سرازیر میکن.
[پاسخ]
نظر شما